Để có một phóng sự ngắn truyền hình tốt ( Bài cuối)

Để có một phóng sự ngắn truyền hình tốt ( Bài cuối)

VTVTC: Phóng sự ngắn là thể loại mũi nhọn được sử dụng phổ biến trong các chương trình Thời sự của các Đài truyền hình. Dù được sử dụng nhiều song nhiều phóng viên vẫn còn khá lúng túng vì thiếu những kiến thức, kỹ năng cần thiết để vận dụng thực hiện phóng sự ngắn. Xuất phát từ thực tiễn của ngành truyền hình, chúng tôi giới thiệu bài viết thứ tư, bài viết cuối trong loạt bài ” Để có một phóng sự ngắn truyền hình tốt” của nhà báo Văn Đồng – Trưởng Phòng Bạn nghe đài & xem truyền hình, Đài Phát thanh – Truyền hình Thái Nguyên.

Thao tác “ nâng tầm” phóng sự:

 Đây là thao tác quan trọng song ít được chia sẻ, lý do là không ít phóng viên giữ bí quyết nghề nghiệp riêng, ít muốn chia sẻ. Lý do nữa là không dễ để nâng tầm phóng sự nếu phóng viên không tạm rời xa chi tiết mà có cái nhìn rộng hơn, khái quát vấn đề mình phản ánh trong mối tương quan với lĩnh vực, với phạm vi địa lý ( tỉnh, cả nước), với tình hình thời sự trong nước và quốc tế dựa trên “ phông kiến thức” sẵn có của mình. Để sử dụng tốt thao tác này đòi hỏi lao động quá khứ của phóng viên, tức là lượng tri thức được tích lũy và sự nhạy bén nghề nghiệp.

Phóng viên Thanh Nga và Thành Trung Đài PT – TH Thái Nguyên ghi hình tại hiện trường

Việc phát hiện sợi dây liên hệ giữa cái cụ thể với cái tổng thể, cái của địa phương với tác dụng tuyên truyền toàn quốc, cái chi tiết trong lịch sử và sợi dây tác dụng trong hiện tại v.v. không phải tự nhiên có mà là kết quả của quá trình rèn luyện tư duy, sự nhạy bén trong tư duy. Giống như “ dao càng mài càng sắc”, phóng viên càng sử dụng tốt thao tác này sẽ trưởng thành, và trong nhiều trường hợp, tầm vóc nghề nghiệp của phóng viên hơn nhau cũng là ở chi tiết cuối cùng quan trọng này. Rất nhiều phóng viên trẻ nhanh nhạy, phát hiện nhiều đề tài hay nhưng thiếu kinh nghiệm trong thao tác này dẫn đến phóng sự chưa hấp dẫn, chưa hay, rất đáng tiếc.

 Nâng tầm ở đây không phải nhằm làm cho phóng sự quan trọng hóa, ngược lại đó là việc liên hệ giữa sự việc đơn lẻ mà phóng sự đề cập với bối cảnh, với tổng thể, là quan hệ giữa cái riêng và cái chung, qua đó, vấn đề phóng sự phản ánh không dừng lại ở một địa phương, lĩnh vực mà hướng đến trở thành mối quan tâm của số đông và đây cũng là thủ pháp làm cho phóng sự thực hiện đúng tính chất báo chí của mình. Thao tác này thường dùng ở phần kết của phóng sự ngắn.

Qua ví dụ sau đây sẽ sáng rõ hơn về thủ pháp mà trong chuyện “bếp núc” nghề nghiệp gọi là thao tác nâng tầm của phóng sự ngắn.

Phóng sự Chung cư liệu có an cư phản ánh sự xuống cấp của khu nhà dành cho công nhân.

Thao tác nâng tầm ở phần kết là : Trong 30 năm qua, những công nhân nơi này đã đóng góp tích cực cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa của một thị xã công nghiệp. Trong khi đó họ vẫn chưa thể an cư tại chính nơi ở của mình. Đây là dạng mâu thuẫn, là quan hệ giữa một khu nhà ở một địa phương với một vấn đề lớn hơn, chăm lo cho đời sống của chính những người công nhân đang đóng góp cho quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, nói cách khác phóng sự đặt ra vấn đề: Những công nhân đóng góp cho sự phát triển của xã hội nhưng chính họ lại chưa nhận được sự quan tâm.

Phóng sự Làng nhặng và nhà máy chết phản ánh dự án nhà máy xử lý chất thải trị giá 34 tỷ đồng được đầu tư nhưng không hiệu quả, nhà máy đóng cửa, máy móc han gỉ, rác thải không được xử lý gây ô nhiễm.

Thao tác nâng tầm ở phần kết là: Trong khi Chính phủ đang chỉ đạo quản lý chặt chẽ chi tiêu công, khi nền kinh tế đang bị tác động của suy thoái kinh tế thế giới, từng đồng vốn chi cho đầu tư phát triển đều đáng quý thì dự án với hàng chục tỷ đồng lãng phí này thực sự là bài học đắt giá về công tác quản lý đầu tư. Cách kết này là liên hệ giữa cái cá biệt với tổng thể, giữa sự việc đơn lẻ mà phóng sự đề cập với tình hình thời sự đang diễn ra ở thời điểm phản ánh. Cách kết như vậy mang lại giá trị thông tin cao, tính định hướng báo chí của tác phẩm và cũng thể hiện rõ nhãn quan báo chí của nhà báo.

Qua những ví dụ trên phần nào đã giải thích về một trong những thủ pháp nghề nghiệp mà các phóng viên sử dụng khi kết thúc tác phẩm phóng sự ngắn truyền hình, nói cách khác là việc nâng tầm của phóng sự ngắn.

 Viết lời giới thiệu cho phóng sự ngắn:

 Giống như một bài báo viết, lời giới thiệu, đoạn sa – po bài viết có tác dụng quan trọng, nó giống như việc quảng bá, mời gọi sự chú ý vào tác phẩm. Lời giới thiệu hay lời dẫn của Biên tập viên, phát thanh viên trước khi phát một phóng sự ngắn rất quan trọng. Một phóng sự được làm cẩn thận nhưng lời dẫn sơ sài, kém hấp dẫn sẽ không phát huy giá trị tác phẩm. Lời giới thiệu có thể là chỉ giới thiệu đầu hoặc có cả giới thiệu mở đầu và lời dẫn khi kết thúc phóng sự.

 Lời dẫn cần phản ánh khái quát nhất bối cảnh tình hình và những chi tiết quan trọng mà phóng sự đề cập, dẫn dắt người xem đến với phóng sự sắp phát sóng. Lời dẫn không nên quá dài, chỉ nên ngắn gọn và đủ ý. Thông thường lời dẫn do phóng viên viết phóng sự dự thảo còn lời dẫn khi phát sóng trong chương trình thời sự do biên tập viên chỉnh lý, hoàn thiện trong tương quan chương trình Thời sự, với nhãn quan của biên tập viên sao cho hay nhất.

 Cũng cần tránh những lời dẫn chung chung, lối mòn. Tốt nhất, mỗi phóng sự nên cố gắng tìm cho mình một lời dẫn riêng, từ những cái riêng như thế sẽ làm cho tổng thể chương trình Thời sự đa dạng, phong phú, mặt khác làm cho phóng sự có bản sắc riêng, không nhạt nhòa trong cái chung mà có dấu ấn riêng có.

 Rà soát và tự duyệt lần cuối tác phẩm:

 Sau khi dựng hình phóng sự ngắn xong đây là thao tác bắt buộc và quan trọng. Trong khi viết, khi đọc, khi dựng rất có thể phóng viên sẽ mải sa vào chi tiết thú vị hoặc tâm đắc nào đó mà quên chú ý đến âm thanh, lời bình, sắp xếp hình ảnh chưa hợp lý. Đây là điều thường gặp. Vì thế, khi đã dựng xong phóng sự, phóng viên nên dành ít phút xem lại chỉnh thể tác phẩm với tư cách tác giả và tư cách khán giả. Khi xem lại cần chú ý lời bình, âm thanh, các kỹ sảo hình ảnh đã hợp lý chưa? Đánh chữ họ tên, số liệu, cắt phỏng vấn có sai sót không? Tiết tấu hình dựng phù hợp với đặc trưng loại phóng sự ngắn chưa? Ví dụ: Phóng sự phản ánh thiên tai, hỏa hoạn, sự cố mới xảy ra có tiết tấu hình nhìn chung là nhanh, hình ảnh 3 giây / hình, đối với phóng viên phương Tây đôi khi hình ảnh này ngắn hơn, dưới 3 giây / hình và các videoclips, phóng sự thường có tiết tấu khá nhanh, đối với phóng sự về đề tài nhân đạo, lịch sử, văn hóa lại cần tiết tấu hình chậm hơn, có thể 4 giây / hình.

 Việc rà soát lần cuối phóng sự ngắn cho phép phát hiện những sai sót và xử lý kịp thời. Đây là lúc cần sự tĩnh tâm, bình tĩnh và tỉnh táo nhất để vừa nghe, vừa xem, vừa cân nhắc về bố cục, hình ảnh, âm thanh. Do đó, đây là thời điểm làm việc tập trung cao độ trước khi hoàn tất tác phẩm phóng sự ngắn.

 Làm thế nào để rèn luyện kỹ năng làm phóng sự ngắn truyền hình:

 Bất cứ phóng viên nào cũng mong muốn mình trở thành phóng viên giỏi, thực hiện nhiều phóng sự hay, hấp dẫn. Đó là mong muốn hoàn toàn chính đáng. Tuy nhiên, để thực hiện lại không hề đơn giản, đòi hỏi ý chí và sự kiên trì rèn luyện. Chỉ có số ít phóng viên có sự mẫn cảm đặc biệt, nhạy bén đặc biệt có thể tiến triển nhanh còn đa số đều phải lao động một cách nghiêm túc, trải nghiệm và tự rút kinh nghiệm mới có thành công.

 Sau đây có thể là một vài bí quyết tham khảo từ những phóng viên phương Tây và cả những phóng viên trong nước có nhiều kinh nghiệm với thể loại phóng sự ngắn truyền hình.

Thường xuyên xem TV

 Việc xem TV thường xuyên, đặc biệt là chương trình Thời sự trong nước và quốc tế là cách tự học nghiêm túc, dễ thực hiện, nhất là khi có đa dạng các kênh truyền hình như hiện nay. Tuy nhiên, sẽ là lãng phí thời gian nếu như bạn xem TV với tư cách một khán giả.

 Trái lại cần xem TV, xem các chương trình Thời sự với tư cách một đồng nghiệp, xem cách chọn đề tài, cách dẫn hiện trường, xem kết cấu phóng sự, lời bình phóng sự, cách khai thác chi tiết trong phóng sự, cách triển khai câu chuyện, cách phỏng vấn, cách kết thúc phóng sự… Tóm lại, là cần xem và tự phân tích, rút tỉa kinh nghiệm cho mình.

Phỏng vấn tại hiện trường của Phóng viên Ngọc Linh và Thành Trung

Tự chấm điểm:

           Nên có một cuốn sổ tay nhỏ, tự lập bảng chấm điểm cho các phóng sự của mình khi phát sóng trên TV. Có bốn thang điểm: Đề tài, hình ảnh, âm thanh, kết cấu phóng sự với mỗi loại 5 điểm, tổng điểm tối đa cả bốn tiêu chí là 20 điểm. Điều này khiến bạn giống như giám khảo khi chấm tác phẩm truyền hình. Tự chấm điểm cho mình, rồi rút kinh nghiệm và liên tục theo dõi diễn tiến của của bảng điểm theo thời gian. Sự nghiêm túc này có ý nghĩa luôn nhắc nhở bạn phải cố gắng và rèn luyện từng nội dung của bảng chấm điểm trong thực tế nghề nghiệp.

Tên Phóng sự	Đề tài  / 5 điểm	Hình ảnh/  5 điểm	Âm thanh/ 5 điểm	Kết cấu/ 5 điểm	Tổng cộng
PS…
PS…

Bảng điểm theo dõi quá trình thực hiện các phóng sự ngắn trong tháng

Nghiên cứu tài liệu, trao đổi kinh nghiệm:

Với sự trợ giúp của internet bạn dễ dàng có thể truy cập vào phần hướng dẫn nghiệp vụ của các hãng tin lớn như Reuters, CNN, hay Trung tâm đào tạo của Đài Truyền hình Việt Nam VTV. Đây là nguồn tài liệu phong phú. Ngoài ra, tủ sách báo chí của Nhà xuất bản Thông tấn với hàng loạt Sách về báo chí phương Tây là nguồn tài liệu tin cậy. Bên cạnh đó, việc trao đổi kinh nghiệm, học hỏi từ các đồng nghiệp cũng là cách tốt để nâng cao kỹ năng làm phóng sự ngắn truyền hình.

Dựng và hoàn thiện phóng sự – công đoạn cuối để có phóng sự ngắn tốt

Để thực hiện một tác phẩm báo chí nói chung, một tác phẩm phóng sự ngắn truyền hình nói riêng với sự dồn nén thông tin cao trong phạm vi thời lượng có hạn, dưới ba phút đòi hỏi nhiều kỹ năng nghề nghiệp. Những chia sẻ nêu trên hy vọng phần nào giúp các phóng viên trẻ tham khảo và tháo gỡ những băn khoăn khi tác nghiệp đối với một thể loại tưởng như dễ vì quá phổ biến song lại cũng rất khó là phóng sự ngắn truyền hình./.

Văn Đồng

Đài PT – TH Thái Nguyên

Posted in: Tin Tức - Sự Kiện