Chuyên đề KT Điện ảnh và VTTH: STEADICAM

Công nghệ khoa học phát triển của nghành điện ảnh trên thế giới và sự nghiên cứu không ngừng nhằm giải phóng đến mức tối đa sự tự do di chuyển của máy quay phim đã tạo ra những hiệu quả hình ảnh ấn tượng đã dẫn đến sự ra đời của một thiết bị quay đặc biệt tên là Steadicam.

Steadicam được nhà quay phim người Mỹ Garret Brown đưa ra lần đầu tiên vào năm 1970. Hệ thống này đã được công ty Cinema Products cải tiến và sản xuất theo giấy phép độc quền trên toàn thế giới. Thực tế làm phim cho thấy, trong nhiều trường hợp do tính chất công việc hay điều kiện bắt buộc hoặc xuất phát từ ý tưởng nghệ thuật nhất định mà người ta quyết định xử lý việc ghi hình với máy quay cầm tay. Tuy nhiên , việc giữ cho máy quay có được sự ổn định cần thiết, nhất là trong những cảnh quay dài, quả thực không phải điều dơn giản nhưng Steadicam đã giúp chúng ta làm được việc đó. Với tính năng có thể di chuyển và giữ thăng bằng ở nhiều địa hình hay với nhiều hướng khác nhau do vậy Steadicam còn là một thiết bị giúp cho các nhà quay phim có thêm sự tưởng tượng và sáng tạo nói cách khác họ được kích thích sự sáng tạo một cách táo bạo hơn.

Steadicam là một hệ thống giữ thăng bằng về mọi hướng cho máy quay trong khi đang ghi hình. Bộ phận cơ bản của Steadicam đó là Iso-Elastic Arm “cánh tay có khớp nối” với cấu tạo đặc biệt từ các lò xo, dây kéo các khớp nối đã được triệt tiêu ma sát đến mức tối đa, Arm “cánh tay” này hấp thụ hầu hết những tác động do sự di chuyển của người quay phim tạo ra. Treo trên Arm là một trục thảng đứng có thể điều chỉnh được độ dài, một đầu gắn máy quay bằng gá và đầu kia dành cho đối trọng để giữ thăng bằng. Tùy theo trọng lượng của máy quay ma người ta điều chỉnh độ dài của trục và thêm bớt trọng lượng của đối trọng hợp lý để giữ cho máy luôn cân bằng. Ở đầu găn đối trọng thường được gắn moniter và bộ nguồn của nó. Toàn bộ hệ thống này được treo vào một móc treo đặc biệt trên một Supportive Vest mà người quay phim phải mặc vào người như chiếc áo vec.

Sử dụng steadicam cho cảnh quay người quay phim chỉ cần nhìn vào moniter để giữ bố cục trong khi chân có thể di chuyển theo những lộ trình tự do, kể cả những nơi địa hình chật chội, không bằng phảng, lên xuống cầu thang hay trên đường mòn trong rừng núi, thậm chí có thể chạy để bám theo nhân vật mà hình ảnh vẫn giữ được sự ổn định cần thiết, với động tác traveling của người quay phim thì độ mềm mại không thua kém gì máy quay trượt trên dolly mà Steadicam còn giúp người quay phim điều khiển linh hoạt hơn vì không bị lệ thuộc vào đường ray được đặt sẵn.

Một số loại Steadicam

1- Steadicam Merlin

Là một loại steadicam cầm tay đơn giản được thiết kế dùng cho máy quay kỹ thuật số loại nhỏ, siêu nhẹ và nhỏ gọn giúp cho người quay phim có thể theo kịp hành động và sự kiện đang diễn ra trước mắt. Hiện nay steadicam Merlin đang được sử dụng rất phổ biến.

2 – Steadicam Clipper 

Là một loại steadicam cung cấp các tính năng tiên tiến đã được thiết kế chu đáo để các nhà quay phim có thể tận dụng tối đa, Thiết kế với cấu tạo mở có thể dễ dàng thay đổi và nâng cấp,màn hình tiêu chuẩn 7 inch và pin được hỗ trợ bởi một khung carbon kép. phổ biến dùng cho các loại máy Sony HD900, Arri 316 và 235, Red one 

3 – Steadicam Flyer

Với giải thưởng lớn tai NAB 2004 show, Steadicam Flyer dùng cho máy loại nhỏ nặng từ 4 – 15 pounds, co nguồn 12V,cùng với LCD tiêu chuẩn 7 inch 16:9 / 3:4 color monitor, chất liệu làm bằng nhôm nhẹ mà vẫn đảm bảo độ cứng cáp. Có thể phát triển khả năng ưu việt trong lĩnh vực ghi hình thể thao. 

4 – Steadicam Glidecam V-25

Glodecam V25 có hỗ trợ Vest nhẹ và thoải mái có thể điều chỉnh được độ rộng cho phù hợp với các vóc dáng khác nhau của người quay phim, Arm được thiết kế bao gồm 6 lò xo Titan gép thành những khớp nối độc lập giảm thiểu và hấp thụ tối đa sự bất ổn định khi di chuyển. Sled có thể mang được máy quay có trọng lượng từ 4,5 – 12kg, sử dụng nguồn 12V

Ảnh bên:Trục khuỷu của stediacam glidecam V25

5 – Steadicam Archer

Archer với khả năng không hạn chế loại máy và có thể mang máy quay có trọng lượng 10 – 15 pounds, các khớp nối linh hoạt có thể điều chỉnh các vít định vị thay đổi góc độ và hướng khác nhau, vẫn là LCD tiêu chuẩn 7 inch và chế độ 16:9.

6 – Steadicam Ultra2

Ultra2 là một trong những hệ thống steadicam tiên tiến nhất hiện nay có sự khác biệt rõ ràng về tính năng, Arm có thể sử dụng cho máy quay từ 12 – 70 pounds ( 6 – 32kg ) độ dài của hoạt đông là 81cm, pin 24V hoặc song song cho cường độ 12V.

7 – Steadicam Pilot

Gần giống với Merlin cũng dùng cho các loại máy nhỏ gọn, nhưng Pilot thể hiện sự ưu việt hơn rằng máy quay có thể được gắ ở dưới thấp và với tư thế lộn ngược, Pilot là steadicam dành cho các dòng máy nhỏ gọn và có màn hinh LCD 5,8 inchs 4:3/16:9 + pin nguồn 12v.

- Thiết bị Steadicam vốn đã rất mạnh về di chuyển hình ảnh động, nhưng trong thực tế nó còn được sử dụng kết hợp với những thiết bị kỹ thuật hỗ trợ chuyển động máy khác, khiến cho hình ảnh ghi được càng trở nên linh hoạt, đa dạng, nhưng khả năng biểu hiện như tạo tình huống, tạo kịch tính, thay đổi, điều tiết nhịp điệu, tiết tấu của hình ảnh càng được gia tăng.

Gần 40 năm qua kể từ khi Steadicam xuất hiện chính thức trong lĩnh vực làm phim,càng ngày nó càng được ưa chuộng, tần suất sử dụng Steadicam trong việc quay các bộ phim ngày càng gia tăng. Hầu như những bộ phim truyện quay ở Âu – Mỹ và một vài nước ở châu Á ngày nay đều có sử dụng Steadicam và xem nó như một chuẩn mực kỹ thuật, một thiết bị kỹ thuật không thể thiếu trong hệ thống thiết bị kỹ thuật quay phim.

Bộ phim Nga Ark của đạo diễn Nga Alexander Sokurov đã gây rất nhiều ấn tượng tới người xem vì cả bộ phim dài 98 phút quay bằng steadicam và không cắt máy, đây là một hoàn hảo về sự sắp đặt cho cảnh quay. Phim được thực hiện năm 2002 

Ảnh:Đạo diễn A.Sokurov (Bên phải và Nhà quay phim T.Buttner với máy quay phim Sony F900 sử dụng steadicam tại hiện trường phim Nga Ark. 

Bộ phim đầu tiên sử dụng Steadicam là Bound for Glory ( Con đường đến với vinh quang ), thực hiện năm 1976. Cùng năm 1976 bộ phim Người chạy maraton được thực hiện việc quay bằng thiết bị này, mới được xem là bộ phim truyện đầu tiên thực sự quay với thiết bị Steadicam.

Nói đến sử lý hình ảnh cho những cảnh di chuyển máy dài, ngăn, địa hình khó khăn, máy ổn định và mềm mại thì phải nói đến Steadicam. Steadicam dường như thích ứng với mọi loại hình ảnh như phim truyện, Truyền hình ( Phóng sự, thời sự, thể thao, thời trang….) với những ưu thế này Steadicam đã được sử dụng rất rộng rãi. Vào năm 2005, Garret Brown đã được trao giải thưởng Oscar cao quý bởi những cống hiến to lớn của ông cho sự phát triển của kỹ thuật điện ảnh. Đó là sự ghi nhận hoàn toàn xứng đáng. Steadicam của Garret Brown đã mở ra những khả năng biểu hiện mới mẻ và vô cùng to lớn cho chiếc máy quay phim. Với khả năng kể chuyện được mở rộng, chuyển động máy, yếu tố ngôn ngữ tạo hình quan trọng của hình ảnh điện ảnh đẫ có một sự thay đổi rõ rệt, trở nên ngày càng phong phú và giàu ý nghĩa.

Phạm Bạch Dương

Posted in: Quay Phim