ĐIỆN ẢNH KỸ THUẬT SỐ

Từ khi ra đời và phát triển từ cuối thế kỉ 19, sau hơn 100 năm phát triển nhanh chóng, điện ảnh đã qua bao thăng trầm với những bước đi nhảy vọt. Kể từ khi ra đời, điện ảnh gắn liền với chiếc máy quay phim nhựa, cồng kềnh, thô cứng và bền bỉ. Ngày nay, những chiếc máy quay kỹ thuật số chuẩn điện ảnh ra đời và nó cũng đang được coi là một phần của điện ảnh kỹ thuật số. Điện ảnh kỹ thuật số được hiểu là những áp dụng kỹ thuật số trong điện ảnh. Ví dụ: Máy vi tính với phần mềm dựng phim số, máy chiếu phim kỹ thuật số chuẩn điện ảnh, thiết bị ghi hình kỹ thuật số chuẩn điện ảnh...

I. Nguyên lý tái tạo hình ảnh của máy quay kỹ thuật số

Chỉ tồn tại đến khoảng những năm 80 của thế kỷ trước xong nguyên lý thu lại hình ảnh qua ống kính trên bề mặt ống phát hình (đèn Vidicon) vẫn được coi là khởi nguồn của truyền hình đen trắng. Nguyên lý này áp dụng theo nguyên tắc biến đổi tín hiệu ánh sáng thành tín hiệu điện và hình ảnh quang học được chuyển đổi thành tín hiệu video.

.Ảnh: Hình ảnh đèn Vidicon

Sự ra đời của Sensor biến ánh sáng thành tín hiệu điện cũng là lời khai tử cho đèn Vidicon. Hoạt động trên nguyên lý tiếp nhận hình ảnh quang học qua ống kính máy quay rồi được tách thành 3 phần ánh sáng đơn sắc (Đỏ-Lục-Lam) bởi hệ thống lăng kính phân kỳ. Lợi dụng tính chất hạt của ánh sáng, người ta chế tạo ra tế bào quang điện với bề mặt dẫn gọi là các CCD. Cảm biến CCD (Charge-coupled device) và CMOS (Complimentary metal-oxide semiconductor) ra đời và là một trong những nguyên nhân bùng nổ của sự phát triển trong công nghệ máy quay kỹ thuật số. Chung một nhiệm vụ biến đổi tín hiệu ánh sáng thành tín hiệu điện song CCD và CMOS lại dùng công nghệ khác nhau và có những điểm mạnh yếu khác nhau.

Ảnh: Máy quay chuyên dụng Sony DVW-970 2/3-Inch 3-CCD.

Ảnh: Red One, máy quay giá rẻ được nhiều nhà làm phim kinh phí thấp ưa thích, máy sử dụng cảm biến CMOS.

Công nghệ Video (DV) ra đời và kèm theo nó là khái niệm truyền hình độ phân giải cao (HDTV). Năm 1968, hãng truyền hình nổi tiếng Nhật Bản NHK đã nghiên cứu truyền hình độ phân giải cao nhưng vì bị hạn chế về băng thông và các phương tiện nén, ép tín hiệu và chi phí quá cao mà nó chưa thể hoạt động. Sau khi triển lãm quốc tế IBC 92 ở Hà Lan được tổ chức, HDTV đã được nghiên cứu và phát triển rộng rãi ở Châu Âu, Bắc Mỹ và nhanh chóng lan ra toàn thế giới cho đến ngày nay, trong đó có Việt Nam.

II. Sự phát triển công nghệ kỹ thuật số

Với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ kỹ thuật số nói chung và máy quay kỹ thuật số nói riêng như một cú đấm vào nền Điện ảnh. Bộ phim Star War 2 được sản xuất năm 2002 là bộ phim Điện ảnh đầu tiên được ghi hình bằng máy quay kỹ thuật số (máy Sony HDW F900). Cho đến nay, những bộ phim được ghi hình như vậy chiếm phần lớn trong nền Điện ảnh do giá thành rẻ, thực hiện hậu kỳ không phức tạp, an toàn cho người làm phim... Gần đây phải kể đến những Lord Of The Rings, Avatar, Hugo, Life Of Pi,... Ở Việt Nam có thể điểm mặt như Chơi Vơi, Dành Cho Tháng 6,...

Hiện nay, các máy quay kỹ thuật số đã đạt được độ nét cao tương đương với hình ảnh phim nhựa. Dù có khác nhau về quy ước độ phân giải giữa Châu Âu và Mỹ. Mỗi nhà sản xuất thì lại có những tiêu chí kỹ thuật khác nhau, nhưng đều tựu chung một mức phấn đấu đó là sự tái tạo hình ảnh cũng như kích cỡ của phim nhựa. Dưới đây là chuẩn 4K+ của Arri :

- Số lượng điểm ảnh 2058 pixel chiều ngang x 1237 pixel chiều dọc., tương ứng với khuôn hình 12,35mm x 7,43mm của phim nhựa 16 mm.

- Số lượng điểm ảnh 4153 x 3112 pixel tương ứng với khuôn hình 24,92 x 18,67mm của phim nhựa 35 mm.

- Số lượng điểm ảnh 8746 x 3853 pixel tương ứng với khuôn hình phim 52,48 x23,01 mm của phim nhựa 65mm.

Các loại máy quay kỹ thuật số độ nét cao hiện nay đã góp phần tạo nên sự đa dạng trong Điện ảnh. Nổi lên là các nhà làm phim tác giả, kinh phí thấp. Không mất tiền phim, in tráng phim và đặc biệt là có thể xem lại trên hiện trường để có thể sửa chữa. Công việc hậu kỳ không cần scan phim nhựa thành tín hiệu số nữa mà có thể dựng trực tiếp bằng phần mềm. Đặc biệt, ta có thể lắp ghép các kỹ xảo số hoàn hảo trên phim.

2 năm gần đây, lễ trao giải Oscar vinh danh 2 bộ phim Hugo và Life Of Pi ở hạng mục quay phim xuất sắc nhất và hiệu ứng hình ảnh xuất sắc nhất. Đây là một lời khẳng định về chất lượng của máy quay phim kỹ thuật số và cụ thể là Arri Alexa. Arri nổi tiếng với các thiết bị điện ảnh từ thời phim nhựa và các máy quay kỹ thuật số của Arri được sản xuất nhưng vẫn đồng bộ với các thiết bị trước kia.

Để giảm giá thành sản xuất phim, hai bộ phim trên được quay bằng máy quay kỹ thuật số sau đó được dựng hậu kỳ qua phần mềm trên bàn dựng. Nhanh hơn trước kia nhiều lần khi nếu muốn chuyển hình ảnh từ phim nhựa sang kỹ thuật số để làm kỹ xảo, ta phải mất rất nhiều công sức và tiền bạc cũng như thời gian để scan phim.

Điểm yếu của máy quay kỹ thuật số đó là việc tái tạo màu sắc. Khác với phim nhựa, ở phần hình ảnh thừa sáng và thiếu sáng, màu trắng và đen được tái tạo với độ tương phản thấp, khiến hình ảnh mất chi tiết và cảm giác về màu không tốt bằng phim nhựa. Ở phim nhựa, phần thừa và thiếu sáng được tái tạo trên mặt phim với những chi tiết được tạo bởi các phân tử bạc nên ta vẫn có thểm cảm nhận được hình ảnh.

Ở Việt Nam, những năm gần đây, có khá nhiều phim độc lập được thực hiển bằng máy quay kỹ thuật số. Nó là một yếu tố thúc đẩy sự phát triển cũng như sự đa dạng của điện ảnh Việt Nam. Tuy nhiên, ở một góc độ khác, nó là sự ẩu thả của những người làm phim thị trường, thảm họa có thể kể đến như Bay Vào Cõi Mộng, Hello Cô Ba,... Dù có là phim nhựa hay kỹ thuật số thì sự cẩn thận, tỉ mỉ trong nghề nghiệp là không bao giờ được phép thay đổi.

Dù có phát triển đến mức gần đạt ngưỡng tiếp cận với cảm biến phim nhựa thì cảm biến trên máy quay video vẫn còn nhiều hạn chế. Người ta tính, trong video có khoảng 17 triệu màu sắc nhưng con số đó trên phim nhựa là 800 triệu. Phim nhựa 35mm có thể tái tạo độ tương phản ở mức 1000:1. Ở phim nhựa, phần sáng-tối, trắng-đen đều được tái tạo với sự biến đổi êm dịu mà không bị mất chi tiết như trên cảm biến ở máy quáy video.

Ảnh: Cảnh phim The God Father, nổi tiếng nhờ sự tương phản trong nghệ thuật ánh sáng, có lẽ chỉ có phim nhựa mới tái tạo hình ảnh tốt như vây

III. Công nghệ điện ảnh, hậu kỳ và chiếu phim kỹ thuật số

Công nghệ điện ảnh kỹ thuật số cho phép sử dụng tiện ích của máy dựng phim cùng các phần mềm dựng phim, thiết kế kỹ xảo để dựng phim, tạo ra kỹ xảo không có thật trên phim. Phim nhựa được scan và chuyển đổi thành tín hiệu số, được cắt phép trên bàn dựng và cuối cùng được chuyển thành hình ảnh trên bề mặt phim nhựa để công chiếu. Ở hướng ngược lại, phim được ghi lại bằng máy quay kỹ thuật số chuẩn điện ảnh được dựng trực tiếp bằng dữ liệu số sau ghi hình và cũng được in vào phim nhựa để công chiếu.

Ảnh bên: Sơ đồ công nghệ kỹ thuật số.

Thời gian sản xuất phim bằng máy ghi hình kỹ thuật số được tiết kiệm rất nhiều so với máy ghi hình truyền thống. Không tốn thời gian tráng phim, in phim rồi scan phim để dựng. Dữ liệu được đưa trực tiếp đến bàn dựng và sau khi dựng xong được in ngược lại phim nhựa để trình chiếu.

Từ khi sinh ra, hậu kỳ phim là điều tất yếu và khiến rất rất nhiều nhà làm phim đau đầu về cả yếu tố kỹ thuật lẫn nghệ thuật. Mới đầu, dựng phim đơn thuật là cắt ghép những đoạn phim nhựa lại với nhau thành một cuộn phim. Dần dần, nghệ thuật dựng phim ra đời với những thủ pháp dựng phim khác nhau. Kỹ xảo phim cũng vậy, nó ra đời bởi ông tổ Georger Méliès. Phim của ông được thiết kế kỹ xảo trực tiếp ngay trên máy quay phim và bản phim sau khi được in tráng, tỉ mỉ và thủ công từng hình một. Sau này, máy dựng và phần mềm dựng phim kỹ thuật số giúp ta có thể thiết kế nhanh và hoàn hảo hơn xong vẫn được thực hiện theo nguyên lý kinh điển trên. Hiện nay, với giá khoảng 5000$ là ta có thể sở hữu một bàn dựng phim cá nhân thuộc loại khá của Apple.

Ảnh: Máy Apple Mac Pro, thiết bị phần cứng được nhiều nhà dựng phim ưa dùng.

Máy chiếu phim hiện nay hiện đại hơn rất nhiều so với trước kia. Rạp chiếu phim cũng được nâng cấp với hệ thống phim 3D, 4D, 5D... Âm thanh nổi 7.1, 9.1... Với số lượng ghế ngồi ngày càng tăng dần 300, 400, 500 thậm chí là hàng ngàn chỗ. Màn ảnh rộng, hệ thống IMAX Cinema.

Ảnh bên: Hình ảnh rạp phim Megastar Mipec Tower, Hà Nội.

Thay cho lời kết 

Sự phát triển không ngừng nghỉ của Điện ảnh kỹ thuật số nói chung đang đưa nền Điện ảnh thế giới qua hết trang này tới trang khác nhưng có một điều sẽ không thể thay đổi rằng những trang sách đó chỉ nằm gọn trong một cuốn sách kinh điển và dù có thay đổi đến đâu thì mọi nguyên lý, phương thức hoạt động cũng như sự tái tạo vẫn cứ đi đến một đáp án đó là phim nhựa. Những nguyên lý tái hiện hình ảnh và màu sắc cũng như những thủ pháp tạo hình của điện ảnh phim nhựa sẽ luôn là bài học, đường dẫn cho các bước phát triển của điện ảnh kỹ thuật số hiện tại và trong tương lai.

Nguyễn Trung Kiên - Theo Đích Đến Blog

Posted in: Kỹ Thuật, Quay Phim